Öğrenme güçlüğü olarak da adlandırılan disleksi; kişinin özellikle iyi bir hızda, kolay, pratik ve hatasız okuma konusunda zorluk çektiği özel bir probleme verilen isimdir. Diğer yandan okumanın dışında okuduğunu anlama, heceleme ve yazma konusunda da sorun yaşayan kişilerin yaşadığı görülmektedir ve disleksi zekayla ilgili bir değildir. Aksine disleksi sorunuyla mücadele eden bireylerin akıllı ve çalışkan bireyler olduğu bilinir. Nadir görülen ancak bilinen bir sorun olan disleksinin en önemli belirtisi bir metni okurken sözcükleri çözme konusunda yaşadığı bir problemdir. Disleksi testi ve birtakım yöntemlerle tedavi edilebilen disleksi genellikle çocukluk çağında fark edilir.
Disleksi, beynin yazılı dilini işleme biçimini bozan, zeka problemi olmadığı halde okuma, yazma ve heceleme güçlüğüne neden olan dil temelli öğrenme bozukluğuna verilen isimdir. Disleksi diğer adıyla öğrenme güçlüğü olarak da bilinir. Genellikle çocukluk çağında fark edilen disleksi problemi nadir olarak görülse de bir sorundur ve yaşam boyu devam edebilir. Yaşam boyu süren disleksi durumu da gelişimsel disleksi olarak adlandırılır. Beynin dili işleyen bölgelerindeki bireysel farklılıklar olarak da ifade edilebilen disleksi bireyin okurken yaşadığı anormal ve beklenmedik problemlerin ortaya çıkmasıyla ortaya çıkar.
Zeka, işitme veya görme ile alakalı herhangi bir problemin göstergesi değildir, dislekside çocuklar özellikle okul hayatında başarılı bireyler olarak bilinir. Genellikle genetik bağlantısı ön plana çıkan disleksinin net bir tedavisi olmasa da bireyle yapılan eğitimler, yönlendirmeler ve disleksi testleriyle disleksinin oluşturduğu problemlerin önüne geçilmesi hedeflenir.Genel olarak okuma güçlüğüyle ortaya çıkan disleksi belirtileri şunları içerir:
Yüksek sesle okumak da dahil okumada güçlük
Geç konuşmaya başlama
Okuma ve yazmanın yavaş şekilde yapılması
Duyduğunu anlama ve zihinde işlemede sorun yaşama
Olayların sırasını hatırlamada zorlanma
Bilinmeyen bir kelime ya da kafiye telaffuzunda problem yaşama
Okuma gerektiren aktivitelerden uzak durmaya çalışma
“d,b” veya “p,q” gibi benzer şekillere sahip harfleri ayırma zorluğu
Yeni kelimeleri öğrenme konusunda problem yaşamak
Sesleri harf veya sözcük gruplarıyla ilişkilendirememek
Herhangi bir hikayeyi özetleyememek
Yabancı dil öğrenememe zorluğu
Disleksi kendi için altı farklı türe ayrılır ve meydana gelme şekilleri farklılık gösterir. Disleksi türleri şunlardır:
Birincil tip disleksi :Dislekside en yaygın olarak görülen tür birincil türdür. Birincil tip kalıtsaldır, yaşam boyu devam eder.
İkincil tip (Gelişimsel) disleksi : Fetal gelişim sırasında beyin gelişiminin erken aşamalarında başlar. Birincil türün aksine disleksinin bu formu yaşla birlikte azalır.
Travma tipi disleksi
Beynin okuma ve yazmayı kontrol eden bölgesinde fiziksel bir yaralanma olduğunda ortaya çıkar.
Fonolojik disleksi :Disleksi hastaları, ana dillerini konuşmak için ihtiyaç duydukları sesleri üretme ve işleme konusunda hiçbir sorun olmazken, kelimeyi oluşturan sesleri tanımlamakla zorluk oluşmasıdır. İşlevselden daha çok görsel işleme sorunu ön plandadır.
Yüzey disleksi :Sözcüklerin tanınması ve yazılmasında zorluk çekilen türdür.
Görsel disleksi : görsel işlemeyi etkiler, gözlerin gördüklerinin tam resmini alamaz. Bu, harf oluşturmayı öğrenmek ve aynı zamanda sözcüklerdeki doğru harf dizilerini hatırlamanın anahtar olduğu bir süreç olan yazım konusunda ciddi sonuçlar oluşabilir.
Disleksi genel olarak beyninizdeki farklılıklardan kaynaklansa da hiçbir kan testi veya laboratuvar taraması tarafından tespit edilmesi imkansızdır. Bu nedenle, disleksinin ortak işaretlerin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi ve disleksi testi, bu okuma sorunu olan kişiyi bulur. Disleksi testi aşağıdaki konular üzerine yoğunlaşır:
Kod çözme (yabancı kelimeleri seslendirerek okumak)
Sözlü dil becerileri
Akıcı okuma ve okuduğunu anlama
Yazım tarafını geliştirme
Kelime bilgisi ve kelime tanıma
Disleksi tedavisi, konuşma ve dil terapistleri, özel eğitim öğretmenleriyle temas kurmayı da kapsar. Disleksik çocukların çoğu öğrenme güçlüklerine uyum sağlar ve normal bir sınıfta eğitim almaya devam edebilirken bazı disleksik çocuklar için özel eğitim ihtiyacı olabilir. Disleksiyi ortadan kaldıracak herhangi bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Fakat disleksiye eşlik eden psikiyatrik bir hastalık mevcutsa söz konusu hastalıkların tedavi edilmesi oldukça önemlidir. Disleksili çocukların başarısı disleksinin ne kadar şiddetli olduğuna, ne kadar erken teşhis edildiğine ve tedavinin kalitesine bağlıdır. Disleksi tedavisi için özetle şu hususlara dikkat edilmelidir:
Çocuğunuzun beyninin daha kolay tanımlayabileceği belirli yazı tiplerini kullanma
Artikülasyon problemlerini ele almak için konuşma ve dil terapisi alma
Kelimeleri en küçük ses birimlerine ayırmayı içeren fonemik farkındalığın öğretilmesi
Okurken güçlük çekilen kelimeleri tekrar tekrar okutarak pratiklik kazandırmak gibi disleksi egzersizlerinin uygulanması
Dil becerilerinin yazılı veya sözlü kelimelere resimler, nesneler veya seslerin eşlik ettiği çoklu duyusal terapinin kullanılması
Gerek duyulması halinde dislektik çocuğa bu alanda uzmanlaşmış kişiler tarafından bireysel yada grup halinde özel bir eğitim verilmesi
Disleksi genel olarak yaşam boyu devam eden bir problem olması nedeniyle zayıflatmak ve etkilerini azaltmak için birtakım testler ve çalışmalar yapılır.